सेन्सरबारे दीपकराज गिरी, दयाहाङ राई र नवीन सुब्बाको आपत्ति
सेन्सरबारे दीपकराज
गिरी, दयाहाङ राई र
नवीन सुब्बाको आपत्ति
गिरीका अनुसार चलचित्र सेन्सर गर्ने प्रक्रिया नै त्रुटिपूर्ण छ। ’पहिले त मलाई
आदेश दिएर दृश्यहरू हटाउन भनियो, जब मैले प्रतिवाद गरेँ । यो त अनुरोध
मात्र हो' भनियो। तर, अन्ततः मलाई बाध्य पारियो,’ उनका अनुसार, चलचित्र
बोर्डमा रहेका अन्य फिल्मकर्मीहरू मौन बसे, ‘चलचित्रको कुनै ज्ञान
नभएका सरकारी पदाधिकारीहरूले सेन्सर बोर्ड चलाइरहेका छन्। यस्ता
व्यक्तिहरूले फिल्ममाथि निर्णय गर्न सक्दैनन् ।’
उनले सेन्सरशिपको दोहोरो नीति रहेको भन्दै प्रश्न उठाए। ‘युट्युब, वेब
सिरिजहरूमा सेन्सर हुँदैन। टेलिभिजन शोहरू रोकिँदैनन्। तर, सिनेमा हलमा
दर्शक स्वेच्छाले जाने हुँदा पनि चलचित्रमा मात्र नियन्त्रण लगाइन्छ। यो अन्यायपूर्ण
छ,’ गिरीले भने।
उनका अनुसार अन्य देशहरूमा चलचित्रलाई उमेरअनुसार ग्रेडिङ मात्र गरिन्छ,
दृश्यहरू जबरजस्ती हटाइँदैन। उनले भने, ‘भारतमा सेन्सर प्रणाली दोस्रो
विश्वयुद्धपछि ब्रिटिसहरूले ल्याएका थिए। अधिनायकवादी र कम्युनिस्ट
देशहरूमा मात्र यस्तो हुन्छ। हाम्रो देश लोकतान्त्रिक हो भने किन यो पालना
गर्नुपर्छ?’
अभिनेता दयाहाङ राईले पनि सेन्सरसिपप्रति आफ्नो विचार व्यक्त गरेका छन्।
उनले नेतृत्वकर्तामा नायकत्व खोज्नु खतरनाक हुनसक्ने बताएका छन्। उनका
अनुसार, "कोही व्यक्तिलाई आदर्श मान्नु केही कुरामा एक हिसाबले ठीक हुन
सक्दछ तर धेरै कुरामा अपेक्षा राख्नु खतरनाक हो।"
दयाहाङको यो भनाइले सेन्सर बोर्डजस्ता संस्थाहरूले आफ्नो भूमिकालाई
पुनर्विचार गर्नुपर्ने र सिर्जनात्मक स्वतन्त्रतालाई सम्मान गर्नुपर्ने आवश्यकता
औंल्याउँछ।
नवीन सुब्बा, जो नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा प्रतिष्ठित निर्देशक हुन्, उनले पनि
सेन्सरसिपप्रति आफ्नो असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन्। उनले सेन्सर बोर्डको
परम्परागत सोच र दृष्टिकोणलाई परिवर्तन गर्नुपर्नेमा जोड दिएका छन्।
उनका अनुसार, "सेन्सर बोर्डका मान्छेले परम्परागत रूपमा सोच्नुभएन।
सिर्जनात्मक रूपमा सोच्नुपर्यो। आजभन्दा २०-५० वर्षअघिको मानसिकताबाट
अहिलेको समाजलाई बुझ्न सकिंदैन। नयाँ एंगलबाट सोच्नुपर्छ।"
नवीनको यो धारणा अनुसार, सेन्सर बोर्डले चलचित्रको मूल्याङ्कन गर्दा
आधुनिक समाजको परिवर्तनशील सोच र मान्यतालाई ध्यानमा राख्नुपर्ने
देखिन्छ।
विदेशमा नेपाललाई फिल्ममाथि कडा सेन्सर हुने देशको रूपमा चिनाउँदा
नेपाली चलचित्रकर्मीहरूलाई लाज लाग्ने सुब्बाको भनाइ थियो। उनले भने,
‘सेन्सर बोर्ड चलाउने राजनीतिक व्यक्तिहरूले बुझ्नुपर्छ, यसले हाम्रो देशको
छविलाई पनि धक्का पुर्याउँछ।’
अभिनेता दयाहाङ राईले आफ्ना चलचित्रहरूसँग तुलना गर्दै सेन्सर नियमको
कठोरताको आलोचना गरे। ‘मेरो चलचित्रमा अमेरिकी कविताको एक दृश्य छ,
अब यदि सेन्सर नियम पालना गर्नुपर्छ भने त्यहाँबाट 'अमेरिका' शब्द नै
हटाउनुपर्छ,‘ उनले भने, ‘एउटा संवादमा स्थानको नाम मात्र उल्लेख गरिएको
छ, त्यसलाई पनि हटाउन भनिएको छ। यो कहाँको न्याय हो?’
गिरी, सुब्बा र राईले चलचित्रकर्मीहरूलाई एकजुट भई सेन्सरका अन्यायपूर्ण
नियमविरुद्ध लड्न आग्रह गरे।
नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा सेन्सरसिपको प्रभाव गहिरो छ। सेन्सर बोर्डको
निर्णयले चलचित्रको प्रदर्शन, यसको व्यावसायिक सफलता, र
दर्शकहरूको पहुँचमा प्रत्यक्ष असर पार्छ। सेन्सर बोर्डले चलचित्रको
सामग्री, भाषा, दृश्य, र सन्देशलाई मूल्याङ्कन गरेर प्रमाणपत्र प्रदान
गर्छ। तर, सेन्सर बोर्डको केही निर्णयहरूले सिर्जनात्मक स्वतन्त्रता र
अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामा बाधा पुर्याएको आरोप लाग्दै आएको छ।
उदाहरणका लागि, चलचित्र 'रंगेली'को नाममा आपत्ति जनाएर सेन्सर
प्रमाणपत्र दिन अस्वीकार गर्नुले सेन्सर बोर्डको निर्णय प्रक्रियामा
पारदर्शिताको अभाव र असंगतिलाई देखाउँछ। यसले चलचित्र
निर्माताहरूलाई अनावश्यक तनाव र आर्थिक नोक्सानीको सामना गर्न
बाध्य बनाउँछ।
यस अवस्थामा, सेन्सर बोर्डले निम्न सुधारहरू गर्न आवश्यक देखिन्छ:
पारदर्शिता र जवाफदेहिता: सेन्सर बोर्डको निर्णय प्रक्रियामा
पारदर्शिता र जवाफदेहिताको सुनिश्चितता गर्नुपर्छ। निर्णयहरूको स्पष्ट
कारण र आधार सार्वजनिक गर्नुपर्छ।
सिर्जनात्मक स्वतन्त्रताको सम्मान: चलचित्रकर्मीहरूको सिर्जनात्मक
स्वतन्त्रतालाई सम्मान गर्दै, सेन्सरसिपको सीमा निर्धारण गर्नुपर्छ। केवल
राष्ट्रिय अखण्डता, सामाजिक सद्भाव, र सार्वजनिक शिष्टाचारमा गम्भीर
असर पार्ने सामग्रीमा मात्र सेन्सरसिप लागू गर्नुपर्छ।
समसामयिक सोचको अपनत्व: सेन्सर बोर्डका सदस्यहरूले
आधुनिक समाजको परिवर्तनशील सोच, मान्यता, र मूल्यहरूलाई
बुझेर निर्णय गर्नुपर्छ। परम्परागत सोचबाट मुक्त भएर नयाँ दृष्टिकोण
अपनाउनु आवश्यक छ।
चलचित्रकर्मीहरूसँग संवाद: सेन्सर बोर्डले चलचित्रकर्मीहरूसँग
नियमित संवाद गरी उनीहरूको समस्याहरू सुन्ने र समाधान गर्ने प्रयास
गर्नुपर्छ। यसले दुवै पक्षबीच विश्वास र समझदारी बढाउँछ।
नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा सेन्सर बोर्डको भूमिका महत्वपूर्ण छ। तर, यसको
निर्णय प्रक्रियामा पारदर्शिता, समसामयिक सोच, र सिर्जनात्मक
स्वतन्त्रताको सम्मानको अभावले चलचित्रकर्मीहरूमा असन्तुष्टि बढाएको
छ। दीपकराज गिरी, दयाहाङ राई, र नवीन सुब्बाजस्ता प्रतिष्ठित
कलाकारहरूको सेन्सरसिपप्रतिको आपत्ति र सुझावलाई गम्भीरतापूर्वक
लिनु आवश्यक छ। सेन्सर बोर्डले आफ्नो भूमिकालाई पुनर्विचार
गरी सुधारहरू लागू गरेमा नेपाली चलचित्र क्षेत्र अझ सशक्त,
सिर्जनात्मक, र विश्वसनीय बन्न सक्नेछ।
Comments
Post a Comment