नेपालमा भाषा, भाषिका चलचित्रको अवस्था र महत्व
नेपाली चलचित्र अनि यसका बिबिध पक्ष्य हरुको सत्य तथ्य र भर पर्दो सुचना दिने यक मात्र कार्यक्रम सिनेमा नेपाल मा तपाइलाई हार्द्धिक स्वागत छ म हु चलचित्र कर्मी बाल कृष्ण खनाल
आज हामी नेपालमा भाषा, भाषिका चलचित्रको अवस्था र महत्व भन्न्ने बिसयमा जनकारी मुलक भिडियो लियर तपाइ हरु माझ प्रस्तुत भयका छौ हाम्रो यो भिडियो जानकारिमुलक हुनेछ फिल्मी अध्ययन गर्ने हरुका लागी यक दस्ताबेज पनि बन्नेछ ताकी कालन्तर मा कसैले चाहेमा यसै भिडियो को माध्यम बाट बिसय बस्तु हरु खोज्न अध्ययन गर्न सजिलो होस किर्पया भिडियो लाई अन्तिम सम्म्म हेर्नु होला अनि च्यानल मा नयाँ हुनुहुन्छ भने च्यानल सब्स्क्राइब गरी छेउमाइ रहेको बेल आइकन थिच्न पनि नभुल्नु होला ताकी हाम्रो भिडियो सबै भन्दा पहिला तपाइ सामु पुग्नेछ
नेपाल एक बहुभाषिक, बहुसांस्कृतिक र बहुजातीय देश हो। यहाँ १२३ भन्दा बढी भाषा बोलिन्छन्, जसमा नेपाली, मैथिली, भोजपुरी, तामाङ, नेवारी, लिम्बु, राई, मगर आदि प्रमुख छन्। यी भाषाहरू नेपाली समाजको सांस्कृतिक पहिचान, इतिहास र परम्पराको प्रतिनिधित्व गर्छन्। चलचित्र नेपाली समाजमा भाषा र संस्कृतिको प्रवर्द्धन गर्ने महत्त्वपूर्ण माध्यम हो। यसले न केवल मनोरञ्जन प्रदान गर्छ, तर भाषिक विविधता, सामाजिक चेतना र राष्ट्रिय एकताको पनि सन्देश दिन्छ।
नेपालमा भाषा र भाषिकाको अवस्था, चलचित्रको भूमिका, भाषिक विविधताको प्रतिनिधित्व, चुनौतीहरू र भविष्यका सम्भावनाहरू के कस्ता रहेका छन त
नेपालमा भाषा र भाषिका संवैधानिक अवस्था हेर्दा नेपालको संविधान २०७२ ले नेपाली भाषालाई राष्ट्रभाषा घोषणा गरेको छ भने अन्य सबै मातृभाषाहरूलाई राष्ट्रिय भाषाको दर्जा दिएको छ। यसले गर्दा नेपालमा बहुभाषिकताको मान्यता बढेको छ। तर, व्यवहारमा नेपाली भाषा नै प्रशासन, शिक्षा, मिडिया र चलचित्रको मुख्य भाषा बनेको छ।
नेवारी – काठमाडौं उपत्यकाको सांस्कृतिक धरोहर
तामाङ – तामाङ समुदायको लोकगीत र नृत्य
मैथिली – मधेशको साहित्यिक परम्परा
यदि यी भाषाहरू लोप भए, संस्कृतिको धरोहर पनि हराउने खतरा छ।
नेपाली चलचित्रको इतिहास १९५० को दशकदेखि शुरू भएको हो। पहिलो नेपाली चलचित्र "आमा" (१९६४) असोज ५ गते २०२६ नेपाली भाषामा बनेको थियो। समयक्रममा चलचित्रहरूमा नेपाली भाषाको प्रभुत्व रह्यो, तर केही चलचित्रहरूले स्थानीय भाषाहरू पनि प्रयोग गर्न थाले।
हालका वर्षहरूमा नेपाली चलचित्रमा विभिन्न भाषाहरू प्रयोग हुँदैछन्। उदाहरणहरू:
"कबड्डी कबड्डी" (२०१२) – मैथिली, भोजपुरी र नेपाली
"पशुपति प्रसाद" (२०१६) – नेवारी र नेपाली
"सेतो सुर्य" (२०१८) – तामाङ र नेपाली
यी चलचित्रहरूले बहुभाषिकतालाई बढावा दिएका छन्।
चलचित्रले भाषाको प्रयोगबाट निम्न कुराहरूमा प्रभाव पारेको छ:
मातृभाषाको मूल्याङ्कन – स्थानीय भाषामा चलचित्र हेर्दा दर्शकले आफ्नो भाषाप्रति गर्व अनुभव गर्छन्।
सांस्कृतिक संरक्षण – लोकगीत, बोली, र परम्पराहरू चलचित्रमा प्रस्तुत गरेर युवापुस्तासम्म पुग्छ।
राष्ट्रिय एकतामा योगदान – बहुभाषिक चलचित्रले विभिन्न समुदायबीच सद्भाव बढाउँछ।
बजेट र व्यावसायिक जोखिम – बहुभाषिक चलचित्र बनाउन धेरै खर्च हुन्छ र यसले बक्स अफिसमा सफलता पाउन गाह्रो हुन सक्छ।
भाषिक सीमितता – धेरै दर्शकले नेपाली बाहेक अन्य भाषाहरू बुझ्दैनन्, जसले गर्दा चलचित्रको पहुँच सीमित हुन्छ।
सरकारी नीतिको अभाव – बहुभाषिक चलचित्रलाई प्रोत्साहन दिने विशेष नीति छैन।
सम्भावनाहरू
OTT प्लेटफर्म – Netflix, YouTube, र अन्य डिजिटल माध्यमहरूमा बहुभाषिक चलचित्र प्रदर्शन गर्न सजिलो छ।
अन्तर्राष्ट्रिय बजार – विदेशमा बसोबास गर्ने नेपालीहरूलाई लक्षित गरी विभिन्न भाषामा चलचित्र निर्माण गर्न सकिन्छ।
सांस्कृतिक पर्यटन – चलचित्रले नेपालको बहुभाषिक संस्कृतिलाई विश्वसमक्ष प्रस्तुत गर्न सक्छ।
नेपालमा भाषा, भाषिका र चलचित्रको सम्बन्ध गहिरो छ। चलचित्रले भाषिक विविधतालाई जोगाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ। यसका लागि सरकार, निर्माता, र दर्शक सबैको सहयोग आवश्यक छ। बहुभाषिक चलचित्रहरू बढाउँदै नेपाली समाजको सांस्कृतिक धरोहरलाई संरक्षण गर्न सकिन्छ।
"चलचित्र न केवल मनोरञ्जनको साधन हो, यो भाषा र संस्कृतिको जीवन्त दस्तावेज पनि हो।"
नेपाली चलचित्र उद्योग (कलिउड) मुख्यतया नेपाली भाषामा आधारित छ। तर, हालका वर्षहरूमा अन्य स्थानीय भाषाहरूमा पनि चलचित्र निर्माण बढ्दै छ। यसले नेपालको बहुभाषिकतालाई प्रतिबिम्बित गर्छ।
चलचित्र निर्माणका प्रमुख भाषाहरू:
नेपाली (मुख्य भाषा)
मैथिली (मधेश क्षेत्र)
भोजपुरी (मधेश/भारत नजिक)
तामाङ (गोरखा, रसुवा, नुवाकोट)
नेवारी (काठमाडौं उपत्यका)
अवधी (कैलाली, बझाङ)
मगर (पश्चिम नेपाल)
राई-लिम्बु (पूर्वी नेपाल)
भाषा अनुसार चलचित्र निर्माणको विवरण
२.१ नेपाली भाषामा चलचित्र
प्रतिवर्ष निर्माण: १००–१५० वटा (औसत)
प्रमुख चलचित्रहरू:
आमा (१९६४) – पहिलो नेपाली चलचित्र
मैतिघर (१९९०) – सुपरहिट
कबड्डी कबड्डी (२०१२) – बहुभाषिक प्रयोग
पशुपति प्रसाद (२०१६) – नेवारी मिश्रित
प्रेम गीत (२०२१) – आधुनिक नेपाली
विशेषता:
व्यावसायिक रूपमा सफल
बलिउड र हलिउडको प्रभाव
युवा मनोरञ्जनमा केन्द्रित
मैथिली भाषामा चलचित्र
प्रतिवर्ष निर्माण: १५–२० वटा
प्रमुख चलचित्रहरू:
मैथिली माया (२००८)
सुगा को सिंगार (२०१५)
ललना (२०१९)
विशेषता:
मधेशी संस्कृतिलाई प्रतिनिधित्व
भारत (बिहार) को बजारमा पनि प्रदर्शन
गीत-संगीतमा ध्यान केन्द्रित
भोजपुरी भाषामा चलचित्र
प्रतिवर्ष निर्माण: १०–१५ वटा
प्रमुख चलचित्रहरू:
भोजपुरिया हीरो (२०१४)
दुल्हनिया (२०१८)
विशेषता:
भारतीय भोजपुरी फिल्महरूसँग प्रतिस्पर्धा
कम बजेटमा निर्माण
ग्रामीण जीवनको चित्रण
तामाङ भाषामा चलचित्र
प्रतिवर्ष निर्माण: ५–१० वटा
प्रमुख चलचित्रहरू:
सेतो सुर्य (२०१८)
तामाङ लोकगीत (२०२०)
विशेषता:
तामाङ संस्कृतिको संरक्षण
डक्युमेन्टरी र फिचर फिल्म मिश्रित
सामुदायिक सहयोगमा निर्माण
नेवारी भाषामा चलचित्र
प्रतिवर्ष निर्माण: ३–५ वटा
प्रमुख चलचित्रहरू:
सिङा सत्ता (२०१५)
जात्रा (२०२२)
विशेषता:
नेवार संस्कृतिको ऐतिहासिक चित्रण
लघु चलचित्र (Short Films) धेरै
कला प्रेमी दर्शक समूह
अन्य भाषाहरूमा चलचित्र
भाषा प्रतिवर्ष निर्माण प्रमुख चलचित्र विशेषता अवधी २–४ वटा अवधी माया (२०१७) लोक संस्कृति केन्द्रित मगर १–३ वटा मगर जीवन (२०२०) पश्चिमाञ्चलको जीवन राई-लिम्बु १–२ वटा चन्द्रा (२०२१) पूर्वी संस्कृतिको प्रतिनिधित्व बहुभाषिक चलचित्रहरू (मिक्स्ड ल्याङ्ग्वेज फिल्म्स)
उदाहरणहरू:
कबड्डी कबड्डी (२०१२) – नेपाली, मैथिली, भोजपुरी
पशुपति प्रसाद (२०१६) – नेपाली, नेवारी
सेतो सुर्य (२०१८) – नेपाली, तामाङ
लाभ:
बहुसंख्यक दर्शक समूहलाई लक्षित गर्ने
भाषिक एकताको प्रतीक
चुनौतीहरू र भविष्यका सम्भावनाहरू
बजेट अभाव – सानो भाषाका चलचित्रहरू व्यावसायिक रूपमा कमजोर।
डिस्ट्रिब्युशन समस्या – थिएटरहरूले नेपाली बाहेक अन्य भाषाका चलचित्र नदेखाउन चाहन्छन्।
युवा पुस्ताको रुचि – नेपाली र अंग्रेजी भाषामा ध्यान केन्द्रित।
सम्भावनाहरू:
OTT प्लेटफर्म (नेतफ्लिक्स, YouTube) – सानो भाषाका चलचित्रहरू अब अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पुग्न सक्छन्।
सरकारी अनुदान – भाषिक विविधतालाई बचाउन विशेष कोष।
फिल्म फेस्टिभलहरू – बहुभाषिक चलचित्रहरूलाई प्रोत्साहन।
नेपालमा नेपाली भाषाको चलचित्र उद्योग प्रमुख छ, तर मैथिली, भोजपुरी, तामाङ, नेवारी लगायत अन्य भाषाहरूमा पनि चलचित्र निर्माण हुँदैछ। यसले नेपालको बहुभाषिकतालाई जोगाउन मद्दत गरिरहेको छ। भविष्यमा डिजिटल प्लेटफर्म, सरकारी नीति र सामुदायिक सहयोगले यसलाई अझ बलियो बनाउन सक्छ।
"चलचित्र न केवल भाषाको माध्यम हो, यो संस्कृतिको दर्पण पनि हो।"
दर्सक बृन्द आज हामीले नेपालमा भाषा, भाषिका चलचित्रको अवस्था र महत्व भन्न्ने बिसयमा जनकारी मुलक भिडियो लियर आयौ तपाइलाई आजको हाम्रो भिडियो कस्तो लागयो सल्लाह सुझाब र प्रतिकृया दिन नभुल्नु होला साथै नेपाली चलचित्र भासा साहित्य संगीत जस्ता बिबिध आयाम का बिसयमा जान्न का लागी हाम्रो यो च्यानल सङ्गम फिल्म एन्ड प्रोडक्सन हाउस सब्स्क्राइब गर्न नभुल्नुहोला आजको यो भिडियो बाट म लगायत सम्पुर्ण टिम लाई बिदा दिनुस नमस्कार
Comments
Post a Comment