चितवनमा ६ देशका पाँच नाटक प्रस्तुत हुँदै

नाटक मानव सभ्यताको अत्यन्त पुरानो र समृद्ध सांस्कृतिक रूप हो, जसले मानिसको जीवनशैली, संस्कृति, परम्परा, समाज र दर्शनलाई अभिव्यक्त गर्ने माध्यमको रूपमा काम गर्छ। नेपालमा पनि नाटकको इतिहास गहिरो र बहुआयामिक छ। नेपालको नाट्य इतिहास धार्मिक अनुष्ठान, लोक संस्कार र सामाजिक उत्सवहरूबाट प्रारम्भ भई आधुनिक रंगमञ्चसम्मको लामो यात्रा हो।

तरङ्ग नाट्य समूह चितवन, कर्मी चौतारी चितवन र नारायणी कला मन्दिरको संयुक्त आयोजनामा चितवनमा अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य महोत्सव हुने भएको छ ।

नाट्य विधामार्फत विश्वलाई चिनाउने उद्देश्यले चितवनमा पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य महोत्सवको आयोजना गर्न लागिएको हो । तीन दिनसम्म सञ्चालन हुने महोत्सव चैत्र १० देखि १२ गतेसम्म नारायणगढको नारायणी कला मन्दिरमा हुने आयोजकले पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गरी जानकारी गराएको छ ।

नेपालको नाटक परम्पराको सुरुवात धार्मिक कर्मकाण्ड र संस्कारहरूबाट भएको मानिन्छ। वैदिक कालमा 'सामवेद' मार्फत संगीत र अभिनयको सुरुवात भएको हो भने नेपालमा हिन्दू तथा बौद्ध धार्मिक संस्कारले नाटकको प्रारम्भ गरेको देखिन्छ। विशेष गरी भगवान कृष्ण, राम वा शिवसँग सम्बन्धित भजन, नृत्य र अभिनयलाई प्रारम्भिक नाटकको रूपमा लिइन्छ।

कुटुंबदेव, हरिसिद्धि नाच, कुमारी नाच, नवरात्रे नाच, महाकाली नाच आदि नाचहरू मूलतः धार्मिक भावनासँग सम्बन्धित भए तापनि यीमा अभिनय, संवाद, दृश्यावलोकन आदि मौलिक नाट्यतत्त्वहरू समावेश थिए।

नाट्य महोत्सवका निर्देशक अञ्जान प्रदीपले विविध सांस्कृतिक एवम् ऐतिहासिक सम्पदाले भरिएको जिल्लामा विकसित हुँदै गरेको नाट्य परम्परालाई संरक्षण र सम्वद्र्वन गर्नका लागि महोत्सवले विशेष भूमिका खेल्ने बताए । चितवनले नाटकको विधाबाट पनि केही नयाँ दिन खोजेको छ भन्ने सन्देश दिन पनि यो महोत्सव फलदायी हुने निर्देशक प्रदीपको भनाई छ ।

१६ औं शताब्दीमा राजा प्रताप मल्लले नाटकलाई राजकीय संरक्षण दिए। उनले विभिन्न धार्मिक नाटकहरू आयोजना गर्न थाले। काठमाडौं दरबारमा 'हनुमान'को मूर्ति राखेर उनी आफूलाई 'हनुमान भक्त' भन्दै धार्मिक नाटकहरू गर्न प्रेरित गरेका थिए।

प्रताप मल्लकै पालामा दरबारमा 'रामायण', 'महाभारत' जस्ता ग्रन्थहरूलाई आधार बनाएर नाटक प्रस्तुत गरिन्थ्यो। उनले आफ्नो दरबारभित्र नै ‘हनुमान ढोका रंगमञ्च’ निर्माण गरी नाटकहरूको मञ्चन गराएका थिए।

महोत्सवमा नेपालसहित जापान, इरान, स्पेन, लिथुवानिया र भारतका पाँच वटा नाटक मञ्चन हुने छन् । तीन दिनसम्म चल्ने महोत्सवमा देशी तथा विदेशी गरी करिब ४० जना रङ्गकर्मी चितवनमा हुने कार्यक्रम संयोजक देवकुमार श्रेष्ठले जानकारी दिए । 

उनले चैत ६ गतेदेखि १२ गतेसम्म मण्डला थिएटर नेपालको आयोजनामा काठमाडौंमा हुने तेस्रो नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय नाटक महोत्सवको अवसर पारेर जिल्लामा पनि नाट्य कलाको उत्थान गर्ने उद्देश्यले महोत्सव आयोजना गर्न लागिएको महोत्सव बताए । 

महोत्सवको नारायणी कला मन्दिरतर्फका संयोजक निरञ्जन प्रधानका अनुसार यस महोत्सवले चितवन जिल्लाको कला, संस्कृति, र पर्यटनलाई प्रवर्द्धन गर्दै स्थानीय तथा अन्तर्राष्ट्रिय रङ्गकर्मीहरूलाई अनुभव र ज्ञान आदानप्रदान गर्ने अवसर प्रदान गर्नेछ । नारायणी कला मन्दिरका सदस्य निरञ्जन प्रधानका अनुसार नाटक प्रदर्शनी हरेक दिन दिउँसो ३ बजे र ५ बजेसम्म हुनेछ ।

नेपालका विभिन्न भूगोल र जातीय समूहहरूमा मौलिक लोकनाटकको परम्परा समृद्ध छ। जनजातीय, ताम्सालिङ, किराँत, मगर, नेवार, थारु आदि समुदायका आफ्ना मौलिक लोकनाटक छन्।

नेवार समुदायको 'लाखे नाच', 'माहाकाली नाच', 'गुन्ला नाच' प्रसिद्ध छन्।

थारु समुदायमा 'माघी नाच', 'जतरा', 'रातो मच्छिन्द्रनाथको जात्रा'
गुरुङ समुदायमा 'रोडि घर',
लिम्बु समुदायमा 'याखा नाच' आदि थिए। यी सबै लोक परम्पराका नाट्यरूपहरू हुन्, जसमा संवाद, भाव, दृश्य, संगीत र नृत्य सबै समावेश छन्।